19 dec Bevorderen van een gezond(er) voedingspatroon bij mensen met overgewicht noodzakelijk

Een gezonde leefstijl draagt bij aan een energiek leven. Echter, lang niet alle Nederlanders leven zo gezond. De cijfers zijn schokkend: Meer dan de helft van de Nederlanders kampt met overgewicht. Een ongezond voedingspatroon is hier grotendeels voor verantwoordelijk. De enorme groep mensen met overgewicht is heel divers, wat de problematiek zeer complex maakt. Er valt grote gezondheidswinst te behalen indien overgewicht in de Nederlandse samenleving zou afnemen. De afgelopen jaren zijn er al duizenden maatregelen, waaronder maatregelen gericht op gezonde voeding, getroffen om dit realiseren. In hoeverre hebben deze maatregelen effect gehad? En wat zou er nóg beter kunnen? In het recentelijk verschenen whitepaper van Diagnose Voeding & Gezondheid bespreken we de ingewikkelde thematiek van voeding en overgewicht.  

Overgewicht blijft een issue in Nederland
Overgewicht is een complex thema doordat er in de meeste gevallen allerlei factoren tegelijkertijd optreden. De afgelopen decennia is het aantal mensen met overgewicht in Nederland flink gestegen. In 1990 betrof het één op de drie volwassen Nederlanders, in 2018 was 50,2% van de Nederlandse volwassenen te zwaar en was 15,0% obees. Bij kinderen liggen deze percentages lager: in 2018 had 9% van de 4 tot 17-jarige kinderen matig overgewicht en was 2,7% obees¹. Men verwacht dat het percentage volwassenen met overgewicht de komende jaren alleen maar verder toeneemt. Volgens voorspellingen zal in 2040 62% van de volwassen Nederlanders overgewicht hebben². Het percentage kinderen met overgewicht en obesitas is sinds 1990 nauwelijks veranderd³. In vergelijking met Europese landen doet Nederland het overigens niet slecht. De Nederlandse cijfers van overgewicht liggen voor zowel jongeren als volwassenen namelijk onder het Europese gemiddelde. Zo had in 2014 had 51,9% van de Europese volwassenen overgewicht ten opzichte van 49,5% van de Nederlandse⁴.

In de afgelopen jaren zijn vele maatregelen geïnitieerd om overgewicht te verminderen
Inzet op de preventie van overgewicht heeft veel voordelen. Gewichtsverlies bij mensen met overgewicht levert namelijk al snel gezondheidswinst op. Zo leidt 5-10% gewichtsverlies tot een lagere bloeddruk, lagere cholesterolwaarden en maar liefst halvering van het risico op diabetes type-2⁵. Preventie van overgewicht leidt ook tot betere mentale gezondheid, lagere arbeidsongeschiktheid, lagere zorgkosten en geringe druk op het zorgstelsel⁶. Door de jaren heen zijn door de overheid en andere actoren verschillende maatregelen genomen om een gezonde(re) leefstijl onder Nederlanders te bevorderen. Diagnose Voeding & Gezondheid creëerde in haar nieuwste whitepaper een overzicht van deze maatregelen.

Figuur 1 visualiseert de trend van overgewicht onder Nederlandse volwassenen en kinderen in de afgelopen 30 jaar en de prognose na 2040^3,7. Onder de grafiek worden voedingsgerelateerde maatregelen tegen overgewicht weergegeven, gerangschikt naar actor (zie whitepaper voor nadere toelichting). Onder de actor ‘overheid’ worden zowel de overheid zelf als de door haar gefinancierde publieke organisaties verstaan. Tot de actor ‘onderwijs’ wordt ook de kinderopvang gerekend. Het overzicht geeft enkel maatregelen met een landelijke focus weer en niet de vele regionale en lokale initiatieven die er zijn.

Het overzicht illustreert dat het aantal maatregelen om overgewicht tegen te gaan sinds 1990 sterk is toegenomen. In de periode 1990-2000 nam de overheid met name het initiatief voor voedingsgerelateerde maatregelen tegen overgewicht. Daarna zijn er steeds meer partijen actief geworden. Daarnaast heeft er een toename plaatsgevonden van actor-overstijgende maatregelen waarbij actoren steeds vaker gezamenlijk in actie zijn gekomen om overgewicht terug te dringen.

Waar kunnen we het verschil maken?
Het aantal voedingsgerelateerde maatregelen om overgewicht tegen te gaan is sinds 1990 in Nederland sterk toegenomen. Echter, deze maatregelen zijn (nog) onvoldoende geweest om een trendbreuk te realiseren in de groeiende overgewichtsproblematiek. Desondanks is het een goede start en het begin van een beweging. Preventie is immers evident noodzakelijk.

Zowel in Nederland als in andere West-Europese landen worden de grootste voedingsgerelateerde maatregelen geïnitieerd door de overheid. Deze maatregelen zijn voor een groot deel gericht op (de preventie van) overgewicht bij kinderen. Opvallend is dat in het buitenland meer gebruik gemaakt wordt van sturende maatregelen zoals wet- en regelgeving.

Er moet de komende jaren worden ingezet op een integrale, structurele aanpak van leefstijl en voedselomgeving. Daarnaast valt van sturende maatregelen een bijdrage te verwachten, mits er continu wordt gemonitord. Er dient namelijk niet alleen te worden gereguleerd, maar het beleid moet ook voortdurend aangescherpt worden op basis van resultaatrapportages. Het NPA is hierin een goede stap voorwaarts. De bevindingen op dit thema zijn verschenen in het nieuwe whitepaper van Diagnose Voeding & Gezondheid: ‘Bevorderen van een gezond(er) voedingspatroon bij mensen met overgewicht’.

Download hier de verschillende whitepapers van Diagnose Voeding & Gezondheid

Meer weten?
Wilt u altijd op de hoogte blijven van het laatste nieuws op het gebied van voeding en gezondheid? Wilt u de ontwikkelingen binnen het driejarige programma Diagnose Voeding & Gezondheid niet missen? Benieuwd waar de kansen liggen voor innovaties en doorbraken op dit thema? En hoe we door het versnellen van deze innovaties maatschappelijke impact creëren? Schrijf u dan ook in voor onze nieuwsberichten vanuit Diagnose Voeding & Gezondheid.

Bronnen

1. RIVM. Cijfers en feiten overgewicht. Geraadpleegd op 21 september 2018 via https://www.loketgezondleven.nl/gezonde-gemeente/overgewicht/cijfers-en-feiten-overgewicht
2. RIVM. Volksgezondheid Toekomst Verkenning 2018, Leefstijl. Geraadpleegd op 26 maart via https://www.vtv2018.nl/leefstijl
3. RIVM. Overgewicht: Cijfers & Context. Geraadpleegd op 20 maart 2019 via https://www.volksgezondheidenzorg.info/onderwerp/overgewicht/cijfers-context/trends#node-trend-overgewicht-kinderen
4. Eurostat. Body mass index by sex, age and country of citizenship. Geraadpleegd op 21 maart 2019 via http://appsso.eurostat.ec.europa.eu/nui/submitViewTableAction.do
5. Van Binsbergen, J. J., et al. NHG-standaard obesitas. Huisarts Wet, 2010, 53.11: 609-25.
6. RIVM. Wat bereikt u met de inzet op overgewicht? Geraadpleegd op 20 maart 2019 via https://www.loketgezondleven.nl/gezonde-gemeente/leefstijlthemas/overgewicht/wat-bereikt-u
7. RIVM. Volksgezondheid Toekomst Verkenning 2018. Trendscenario. Gezondheidsverschillen. Geraadpleegd 3 april 2019 via https://www.vtv2018.nl/gezondheidsverschillen