29 mei Bevorderen van een gezond voedingspatroon bij mensen met een lage Sociaal Economische Positie

Voedingsgedrag blijkt voor een belangrijk deel samen te hangen met maatschappelijke positie. De sociaaleconomische positie (SEP) is daarmee een belangrijke indicator voor de gezondheid van mensen. SEP is tevens een aangrijppunt voor beleid nu blijkt dat de gezondheid van mensen met een lage SEP achterblijft bij die van mensen met een hoge SEP. Anders gezegd: de gezondheid van mensen die lager op de maatschappelijke ladder staan kan sterk worden verbeterd door betere voeding. Dit blijkt niet eenvoudig te zijn. Met een gemêleerd gezelschap van experts gingen we in gesprek om innovatieve doorbraken te realiseren voor deze diverse en complexe doelgroep.

Het voedingspatroon van mensen in een lage SEP kan gezonder
Sociaaleconomische Positie (SEP) is een construct dat wordt gebruikt om iemands positie op de maatschappelijke ladder meetbaar te maken. Het bestaat uit indicatoren zoals opleiding, inkomen, beroepsprestige en omgeving.^1,2 Vroeger noemden we het SES, sociaaleconomische status. Uit onderzoek komt naar voren dat ongeveer 30% van de Nederlanders behoort tot de groep mensen met een lage SEP, al lopen de voorspellingen sterk uiteen.^3,4

Het blijkt dat gezondheid ongelijk verdeeld is over sociaaleconomische groepen; groepen met een lagere SEP ervaren veelal een slechtere gezondheid.^1,5 Oorzaken daarvan zijn ongezondere leefgewoonten, zoals meer roken, overmatige alcoholconsumptie, gebrek aan lichaamsbeweging en een ongezond voedingspatroon.⁶ Zo wijkt het voedingspatroon van mensen met een lage SEP verder af van nationale richtlijnen dan dat van hogere SEP-groepen.⁷ Ook consumeren hoger opgeleiden gemiddeld 5,6% meer fruit en 15,4% meer groente dan lager opgeleiden.⁸ Tot slot eten mensen met een lage SEP vaker voor de tv, minder vaak samen en onregelmatiger en slaan vaker het ontbijt over.⁹

Bevorderen van gezond voedingspatroon kent meerdere uitdagingen
Er zijn diverse factoren die het voedingspatroon van mensen met een lage SEP beïnvloeden. Hierbij kan onderscheid gemaakt worden tussen individuele en contextuele determinanten. Denk bijvoorbeeld aan stress door financiële onzekerheden, gebrek aan kennis over en sociale steun voor een gezond voedingspatroon, en aanbod van ongezonde eetgelegenheden in de wijk. Het bevorderen van een gezond voedingspatroon bij mensen met een lage SEP kent meerdere uitdagingen. Hoe vergroten we bijvoorbeeld kennis én vaardigheden rond gezonde voeding bij mensen met een lage SEP? Hoe beïnvloeden we de waarde die mensen met een lage SEP hechten aan gezonde voeding? Hoe veranderen we de perceptie van kosten van gezonde voeding? En hoe richten we de omgeving zo in dat in wijken waar veel mensen met een lage SEP wonen, het aanbod van gezonde voeding groter wordt en het aanbod van ongezonde voeding kleiner?

Expertbijeenkomst
Met een select en kundig gezelschap van onder andere voedings- en gedragsdeskundigen, beleidsmedewerkers, ervaringsdeskundigen en diverse ondernemers, hebben we stil gestaan bij de uitdagingen en oplossingsrichtingen om innovatieve doorbraken te realiseren op dit thema. Ze bevestigden de complexe relatie tussen voeding en de doelgroep. De brede doelgroep bestaat immers uit tal van subgroepen, waardoor een generieke aanpak voor de gehele doelgroep daardoor niet snel succesvol zal zijn. Bovendien maakt voedingsgedrag deel uit van een groter geheel aan uitdagingen waarvoor deze doelgroep zich ziet gesteld. Het is dan ook logisch dat veel bestaande innovaties zich (ook) richten op andere domeinen zoals schuldhulpverlening of onderwijs. Uit de inventarisatie van bestaande innovaties blijkt dat er veel aandacht is voor beïnvloeding van de leefstijl. De doelgroep wordt voorgelicht en krijgt vaardigheden aangeleerd. De leefomgeving wordt in de meeste innovaties echter ongemoeid gelaten. Dat is een tekortkoming, want voor succesvolle beïnvloeding van het voedingsgedrag zijn zowel leefstijl als leefomgeving van belang.

Om een gezond voedingspatroon bij mensen met een lage SEP te stimuleren,  is het essentieel om het aanbod van gezonde voeding te vergroten en/of het aanbod van ongezonde voeding terug te dringen. De doelgroep dient geprikkeld te worden tot gezond voedingsgedrag, bijvoorbeeld door ‘nudging’ in de vorm van korting op gezonde voeding. Experts wijzen erop dat innovaties moeten aansluiten bij de herkomst van het gedrag van de doelgroep; cognities benader je anders dan omstandigheden. Ook zijn zij van mening dat de innovaties samen met de doelgroep ontworpen moeten worden. Naar de toekomst toe zal er aanvullend praktijkgericht onderzoek noodzakelijk blijven om beter te begrijpen welke innovaties werken en waarom. De bevindingen op dit thema zijn verschenen in het nieuwe whitepaper van Diagnose Voeding & Gezondheid: ‘Bevorderen van een gezond voedingspatroon bij mensen met een lage Sociaal Economische Positie’.

Download hier de verschillende whitepapers van Diagnose Voeding & Gezondheid

Meer weten?
Wilt u altijd op de hoogte blijven van het laatste nieuws op het gebied van voeding en gezondheid? Wilt u de ontwikkelingen binnen het driejarige programma Diagnose Voeding & Gezondheid niet missen? Benieuwd waar de kansen liggen voor innovaties en doorbraken op dit thema? En hoe we door het versnellen van deze innovaties maatschappelijke impact creëren? Schrijf u dan ook in voor onze nieuwsberichten vanuit Diagnose Voeding & Gezondheid.

Bronnen

1. RIVM. Gezondheidsverschillen | Volksgezondheid Toekomst Verkenning. 2017
2. Huygen, A. et al. Onderbouwing van indicatoren voor sociaaleconomische gezondheidsverschillen. 2009
3. Pharos. Effectieve communicatie… hoe bereik je die ene doelgroep?
4. Beck, R. et al. Mensen met een lage sociaal economische status: wat drijft en belemmert hen bij sport en bewegen. 2018
5. Mackenbach, J.P. et al. Socioeconomic Inequalities in Health in 22 European Countries. N. Engl. J. Med. 2008:358;2468–2481
6. Grech, A. et al. Socio-Demographic Determinants of Diet Quality in Australian Adults Using the Validated Healthy Eating Index for Australian Adults (HEIFA-2013). Healthcare 2017:5;1–12
7. https://www.wateetnederland.nl/resultaten/voedingsmiddelen/richtlijnen/groente-en-fruit Geraadpleegd december 2018
8. Meuleman, A.S.R. et al. Gezondheidgerelateerd gedrag en de opleidingskloof. In: Een (on)gezonde leefstijl: Opleiding als scheidslijn. SCP. 2017
9. Meeusen, M.J.G., et al. Eetgewoonten van laagopgeleiden. 2010