25 jan Toenemende en complexere zorgvraag richting 2030

De zorgvraag in de Westerse wereld neemt toe

De zorgvraag neemt toe en dit heeft meerdere oorzaken. Allereerst zorgt een verbeterde gezondheidszorg al jaren dat aandoeningen in veel gevallen niet (direct) fataal hoeven te zijn en verbeterde diagnostische mogelijkheden zorgen dat we eerder van een aandoening weten. Mensen weten dus eerder dat ze iets mankeren en leven daar langer mee. Dit betekent ook dat deze ‘patiënten’ over een langere tijd gebruik maken van zorg. Mede door de verbeterde gezondheidszorg is daarnaast de levensverwachting in Westerse landen toegenomen. Samen met ontgroening is dit een drijver achter de vergrijzing van de samenleving en neemt niet alleen het absolute, maar ook het relatieve aantal ouderen toe. De kans dat iemand een aandoening ontwikkelt neemt toe met de leeftijd. Een gevolg van de vergrijzing is daarom dat ook het aantal mensen met één of meer chronische ziekten toeneemt.

Chronische aandoeningen hebben een relatief lange duur en weinig progressie (WHO). De vijf meest voorkomende chronische aandoeningen in de Westerse wereld zijn diabetes mellitus, hart- en vaatziekten, COPD, kanker en dementie, vaak gerelateerd aan ouderdom. Het aantal sterfgevallen als gevolg van chronische aandoeningen zal naar verwachting in de periode 2015-2030 met 8% toenemen.

In de Westerse gezondheidszorg zien we dat ondanks de afname van het aantal sterfgevallen, hart- en vaatziekten toch doodsoorzaak nummer één blijven. Ook bij de andere vier meest voorkomende chronische aandoeningen wordt een toename in sterfgevallen verwacht tot 2030.

Veel chronische ziekten zijn aan ouderdom gerelateerd. Al wordt ook leefstijl gekoppeld aan veel van deze chronische aandoeningen. COPD komt vrijwel alleen voor bij mensen die hebben gerookt en mensen met overgewicht hebben een grotere kans op het ontwikkelen van diabetes of hart- en vaatziekten. De leefstijlfactoren die het meest bijdragen aan de ziektelast zijn roken, overgewicht, te weinig beweging en overmatig alcoholgebruik.

Toenemende multimorbiditeit maakt de zorgvraag complexer

Doordat aandoeningen steeds minder vaak (direct) fataal zijn, zien we in toenemende mate mensen die meer dan één aandoening hebben: multimorbiditeit. Meer dan 1 op 10 mensen in Nederland heeft 2 of meer chronische aandoeningen. Bij mensen boven de 75 jaar is dit zelfs 1 op de 2. Een opstapeling van chronische aandoeningen brengt verschillende uitdagingen met zich mee. De gezondheidszorg is nu vaak nog onvoldoende afgestemd om, in plaats van te focussen op een aandoening, elke patiënt als individu te benaderen en naar het totaalplaatje te kijken.

Voor dergelijke zorg op maat is een multidisciplinaire samenwerking nodig en dit vraagt om verandering op meerdere niveaus: beleid, communicatie en afstemming, proces, etc. Daarnaast is speciale aandacht nodig voor polyfarmacie, het gelijktijdig gebruik maken van minimaal vijf soorten medicatie. Het risico bestaat dat patiënten onnodig medicijnen ontvangen, dat verschillende medicatie een tegenovergesteld effect heeft of dat er juist schadelijke combinaties ontstaan. Door de toename van het aantal multimorbide patiënten neemt het gelijktijdig gebruik van geneesmiddelen en de kans op interacties en bijwerkingen ook toe. Afstemming tussen alle betrokken partijen is van belang om de zorg voor deze mensen te optimaliseren.

Technologie kan verbindingen leggen tussen zorgverlener en chronisch zieke patiënt

Vooral in het ondersteunen van communicatie en informatie-uitwisseling kan technologie een grote rol spelen. Dit draagt bij aan de kwaliteit en doelmatigheid van de zorg. Bijvoorbeeld social media biedt op verschillende platformen de mogelijkheid chronische patiënten van informatie te voorzien. Maar ook voor de zorgprofessionals zijn er oplossingen. Een voorbeeld is het online platform Sermo, waar zorgprofessionals anoniem met elkaar praten over bijvoorbeeld het zorgsysteem, maar ook praktische aspecten van het vak.

Naast persoonlijk contact moeten ook medische gegevens en achtergrond van een patiënt makkelijker gedeeld kunnen worden. Health information systems bieden hier een uitkomst. Dit zijn verschillende informatiesystemen zoals elektronische patiëntendossiers, persoonlijke gezondheidssystemen en medische dossiers. Snelle beschikking van patiëntgegevens zorgt voor meer kennis bij zorgprofessionals over hoe het met iemand gaat en ondersteunt een betere afstemming van bijvoorbeeld medicatie.

Hoe gaan we om met die veranderende zorgvraag?

Technologie kan ons helpen om te gaan met de veranderende zorgvraag richting 2030 en zo de kwaliteit, toegankelijkheid en betaalbaarheid van gezondheidszorg te waarborgen. Door de toename van het aantal chronisch zieken zal de zorgvraag stijgen en neemt de druk op het Westerse zorgsysteem toe. Curatieve, langdurige en preventieve zorg moeten hierop inspelen, waarbij vooral de mogelijkheden voor preventie moeten worden onderzocht. Ook is er meer onderzoek nodig om verbanden tussen verschillende chronische aandoeningen te verklaren. Onderzoek draagt bij om vanuit meerdere perspectieven te kijken, voordat een verandering doorgevoerd wordt. Gezondheidswinst en zorgkosten moeten tegenover elkaar afgewogen worden. Het verbeteren van de kwaliteit van leven bij een chronisch zieke of multimorbide patiënt vraagt om een multidisciplinaire samenwerking van zorgprofessionals. Dit wordt binnen Westerse landen nog niet voldoende georganiseerd.